W przestrzeni naszej wystawy odbywać ma się dialog słowa z obrazem. Wyjściem poza rzeczywistość przed­stawioną obrazu może stać się jego zestawienie z poezją, formą otwartą na wielorakie interpretacje i w sposób naturalny łączącą się z malarstwem. Poezja ta może przybrać kształt ekfrazy, czyli formy poe­tyckiej inspirowanej konkretnym dziełem sztuki. Stąd pomysł, by przygotować wystawę wielkich dzieł malarstwa polskiego z towarzyszącymi im, napisanymi na tę okoliczność ekfrazami. Ujęte w tę konwencję dzieło sztuki może stanowić klucz do zrozumienia przesłania jego twórcy, ale też do odczytywania znaków współczesności. Do interpretacji ekfraz udało nam się nakłonić wielkiego mistrza słowa – Pana Andrzeja Mastalerza.

Na naszej wystawie prezentowane dzieła sztuki polskiej pozostały zgromadzone w trzech przestrzeniach zatytułowanych: TOŻSAMOŚĆ, NATURA, SACRUM. Zacznijmy od tożsamości, która nie istnieje bez pamięci historycznej jednostek i narodów. Pamięć tę budujemy wciąż na nowo z okruchów minionych zdarzeń, świa­dectw, emocji, nadziei, modlitw. Są w niej punkty odniesienia niezmienne; heroizm narodowych zrywów, trau­ma po upadkach kolejnych powstań, gorzki smak emigracji. Głównym jej trzonem pozostaje tradycja romantyczna. Stąd pierwszą część pokazu otwiera projekcja obrazu Aleksandra Gierymskiego Wieczór nad Sekwaną (1893), Muzeum Narodowe w Krakowie), która towarzyszy Portretowi Adama Mickiewicza pędzla niez­nanego artysty (Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie) i widokom Stambułu autorstwa Jana Ciąglińskiego (Muzeum Narodowe w Warszawie).

Tworząc ekfrazę wypada zasugerować jej czytel­nikom podmiot liryczny. W tym przypadku automatycznie przychodzi na myśl postać Adama Mickiewicza, który w przededniu wyjazdu do Stambułu staje w aurze zapadającego nad Sekwaną zmierzchu. W genialnym pejzażu Gierymskiego, który możemy podziwiać w Sukiennicach, zachwyca formalne mistrzostwo dzieła, które przedstawia powidok zachodu odbijający się w nurtach Sekwany, gama barwna obrazu, pośredniość oświetlenia, dominanta tonów zgaszonych, złamanych szarościami, różami i błękitami, zapewne echo monachijskiej szkoły stimmungowej preferującej tematykę miejskich zmierzchów i dominującą wówczas mieszaninę świateł sztucznych i naturalnych. Jednocześnie zaklęta została nostalgia polskiej emigracji za utraconym krajem. Czytając tę ekfrazę warto też mieć w pamięci korespondencję poety z córką Marią, w której opisuje pierwsze wrażenia po przybyciu do Stambułu, gwarne ulice miasta pełne wrzawy, błota, rozpłatanych kotów, a także chmury pcheł, pluskiew, komarów w biednych hotelach na wybrzeżu Galaty gdzie zamieszkał i umarł Mickiewicz. Nietrudno odgadnąć, że celem znoszenia tej biedy i niewygód była kolejna nadzieja na odzyskanie niepodległości przez ojczyznę związana z wojną krymską i natarczywie powracające pytanie – co będzie z Polską?