Czwarte spotkanie z cyklu “Krajobrazy przestrzeni”.

“Okruchy dnia” i “Noce i dnie” – w jaki sposób kino kształtuje pamięć?

Czwarte spotkanie cyklu przenosi nas do świata filmu jako medium konstruującego i rekonstruującego przeszłość. Jak kino tworzy krajobrazy pamięci? W jaki sposób estetyka filmowa kształtuje zbiorową wyobraźnię o minionych epokach?

Krajobrazy pamięci i koncepcja Heritage, w tym Heritage Cinema: “Okruchy dnia” oraz “Noce i dnie” – w jaki sposób kinem kształtuje się pamięć? Analiza, jak brytyjskie “heritage cinema” rekonstruuje przeszłość poprzez estetykę miejsc i relacji, kontrastowane z polskimi adaptacjami literackimi; dyskusja o roli filmów w formowaniu zbiorowej pamięci, z naciskiem na polisensoryczne doświadczenie widza.

• “Okruchy dnia” (1993) – pamięć jako krajobraz emocjonalny

Przeanalizujemy arcydzieło Jamesa Ivory’ego z Anthonym Hopkinsem i Emmą Thompson jako studium przypadku heritage cinema:

• Darlington Hall jako bohater: posiadłość arystokratyczna jako przestrzeń pamięci, hierarchii i niewypowiedzianych pragnień
• Krajobraz angielski: rolling hills jako metafora powściągliwości emocjonalnej i klasowego porządku
• Architektura wspomnień: jak film konstruuje przeszłość przez retrospekcje i przestrzenne nawarstwienia
• Polisensoryczność: światło, tekstury, dźwięki – od szmeru sukien po ciszę korytarzy
• Milczenie i stłumienie: to, czego się nie mówi, jako istota brytyjskiej pamięci kulturowej

• “Noce i dnie” (1975) – polska epopeja pamięci

Monumentalna adaptacja powieści Marii Dąbrowskiej w reżyserii Jerzego Antczaka oferuje odmienną filozofię ekranizacji przeszłości:

• Dwór szlachecki vs. angielska posiadłość: różne kody społeczne, inna hierarchia wartości
• Czas historyczny: film jako świadectwo przemian społecznych (od I wojny światowej po międzywojnie)
• Polskie mity i archetypy: ziemia, rodzina, tradycja jako fundamenty tożsamości
• Melodramat vs. powściągliwość: emocjonalność jako strategia narracyjna
• Adaptacja literacka jako akt pamięci narodowej: film w służbie “polskości”

Dwie filozofie pamiętania przez obraz

Konfrontacja obu filmów ujawni fundamentalne różnice w kulturowym podejściu do przeszłości:

Brytyjskie heritage cinema:

• Przeszłość jako estetyczny obiekt
• Ironia i dystans wobec przedstawianej epoki
• Nostalgia krytyczna: fascynacja i demistyfikacja jednocześnie
• Klasa społeczna jako główny temat
• Pamięć prywatna w ramach porządku społecznego

Polskie kino historyczne:

• Przeszłość jako lekcja moralna i źródło tożsamości
• Zaangażowanie emocjonalne i identyfikacja
• Nostalgia afirmatywna: tęsknota za “prawdziwymi wartościami”
• Historia narodowa jako kontekst indywidualnych losów
• Pamięć zbiorowa jako misja artysty

Film jako polisensoryczne doświadczenie pamięci

Spotkanie zakończy się refleksją nad tym, jak kino angażuje wszystkie zmysły widza w konstruowaniu doświadczenia przeszłości:

• Wzrok: światło, kolory, kadry jako “okna” w przeszłość
• Słuch: muzyka, dialogi, cisze – soundscape jako warstwa znaczeń
• Dotyk: tekstury materiałów, sugestia fizyczności przestrzeni
• Ruch: kamera jako ciało poruszające się przez przestrzeń pamięci
• Emocje: jak film “dotyka” widza i kształtuje jego wyobrażenia o przeszłości

Pytania do dyskusji: Czy możliwa jest “obiektywna” rekonstrukcja przeszłości w filmie? Jak kino wpływa na pamięć zbiorową silniej niż historia akademicka? Czy współczesne platformy streamingowe zmieniają sposób, w jaki “konsumujemy” przeszłość?

prowadzenie: Mateusz Matyszkowicz
czas trwania: 1 h

Bilety: 

• 25 zł – jedno wydarzenie – bilet upoważnia do zwiedzania wystawy w dniu wydarzenia
• 200 zł (16 wydarzeń) – bilet na cykl wykładów i spotkań poświęconych wystawie “Adam Kossowski (1905-1986). Sztuka i obietnica”
• 10 zł – jedno wydarzenie – cena dla posiadaczy Biletu Rocznego MAW (160 zł normalny / 120 zł ulgowy)

Wystawa “Adam Kossowski (1905-1986). Sztuka i obietnica” w dniu spotkania/wykładu otwarta do 20:00.