KATEDRA

Wewnątrz trwają szeroko zakrojone prace  przy wymianie instalacji elektrycznej, starą energochłonną instalację zastąpią nie tylko nowoczesne rozwiązania, ale przede wszystkim Katedra, dzięki nowej koncepcji oświetlenia zyska zupełnie nową oprawę wizualną. Wystąpiono już do Zakładu Energetycznego o zwiększony przydział mocy. Dotychczas istniejącą tablicę elektryczną zasilającą zdemontowano. Na nowej tablicy pojawią się już zabezpieczenia przepięciowe i główny Wyłącznik Prądu z cewką wzrostową.

Dzięki wcześniej przeprowadzonym badaniom, powstaje oddzielny obwód zasilania pompy drenażowej, odbierającej stale wodę z bezpośredniego otoczenia Katedry, będącej w stanie przepompować ją do miejskiej instalacji kanalizacyjnej. W ramach oświetlenia awaryjnego pojawią się w Archikatedrze tzw. elektroinwertery, zdolne do podtrzymania prądu przez 2 godziny, w wypadku poważnej awarii energetycznej. Instalowane są oprawy kierunkowe z napisami „wyjście awaryjne”, bez których nie obejdzie się teraz żaden budynek użyteczności publicznej.

Celem z  kolei całościowej zmiany oświetlenia świątyni,  jest znacząca poprawa energooszczędności i – dzięki nowej koncepcji wizualnej – dostosowanie nowej wersji oświetlenia do potrzeb Katedry Warszawskiej nie tyko jako świątyni, ale również jako miejsca tłumnie odwiedzanego przez wycieczkowiczów. Po raz pierwszy zaistnieje szansa sterowania każdym elementem oświetlenia z osobna, również bezstopniowego zmniejszania natężenia żądanego oświetlenia. Montowane są diody , które posłużą docelowo do oświetlania wszystkich ścieżek turystycznych. Podejścia instalacji elektrycznych do odbiorników należy wykonywać w miejscach bezkolizyjnych, bezpiecznych oraz w sposób estetyczny.

Do odbiorników zasilanych od góry zostały zastosowane podejścia zwieszakowe. Są to najczęściej oprawy oświetleniowe lub odbiorniki zasilane z instalacji zawieszonych na drabinkach lub korytkach kablowych.

Do odbiorników zamocowanych na ścianach, stropach lub konstrukcjach podejścia wykonano przewodami ułożonymi na tych ścianach w rurkach instalacyjnych, stropach lub konstrukcjach budowlanych, a także na innego rodzaju podłożach np. kształtownikach, i korytkach.

 WNĘTRZE KATEDRY; ELEMENTY METALOWE

 Wdrożono konserwatorski dotyczący elementów wyposażenia Archikatedry  warszawskiej wykonanych z metalu.

 Program obejmuje:

1. Balustrady chóru, balustrada schodowa wejścia na chór, para balustrad oddzielających prezbiterium od nawy głównej
2. Balustradę oddzielającą Kaplicę Św. Jana Chrzciciela
3. Balustradę oddzielającą Kaplicę Ubiczowana 
4. Kratę zamykającą portal Kaplicy Kardynała S. Wyszyńskiego 
5. Kraty zamykające portale prowadzące do Baptysterium 
6. Kratę zamykającą dostęp do Kaplicy Literackiej 
7. Kinkiety i żyrandole 
8. Kapitele w portalu prowadzącym do Kaplicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego

 

Na szczęście, elementy metalowe – wykonane już, co prawda, kilkadziesiąt lat temu - charakteryzują się dobrym stanem. Czynności konserwatorskich wymaga malarska warstwa nawierzchniowa pokrywająca przeważającą część elementów stalowych obiektów. Czynnikiem, który niekorzystnie wpływa na estetykę balustrad jest kurz osadzający się na powierzchni elementów metalowych, trudny do usunięcia z wewnętrznych powierzchni dekoracyjnych elementów stalowych oraz z miejsc połączeń w dolnych partiach

Wykonano:

- badania wstępne i wykonanie wstępnej dokumentacji stanu zachowania obiektów,

- wstępne oczyszczenie powierzchni elementów stalowych,

- usunięcie uszkodzonych warstw malarskich wraz z ewentualnymi produktami korozji żelaza z powierzchni elementów stalowych,

- naniesienie farby reaktywnej w miejscach po usunięciu produktów korozji żelaza,

- naniesienie nowej warstwy czarnej farby nawierzchniowej,

- dozłocenie detali wymagających tego zabiegu,

- wykonanie dokumentacji konserwatorskiej poszerzonej o część inwentaryzacyjną.

 

KRYPTY W PODZIEMIACH ARCHIKATEDRY

Ekipy konserwatorskie i  budowlane musiały się zmierzyć nie tylko z rutynową naprawą ścian z cegły ale także z czyszczeniem powierzchni ceglanych, które powstały z wykorzystaniem materiału stanowiącego wartość zabytkową. Ściany podziemi musiały zostać ponadto zabezpieczone przed niekorzystnym działaniem czynników atmosferycznych. Wody opadowe przesiąkające teren wokół Archikatedry przenikając w głąb struktur gruntu stanowiły poważne niebezpieczeństwo dla całości ścian krypt. Wykonanie instalacji elektrycznej – ze szczególnym uwzględnieniem instalacji oświetleniowej dla potrzeb projektu autorzy koncepcji przygotowali w pierwszej kolejności model krypt w przestrzeni wirtualnej, który pozwolił na zaprojektowanie rozmieszczenia i doboru opraw oświetleniowych i poszczególnych źródeł światła. Symulacja komputerowa uzupełniona wizualizacją oświetlenia pomogła określić rzeczywiste potrzeby aranżacji świetlnej w kryptach, precyzyjnie założyć poziomy natężenia oświetlenia a także jeszcze na etapie propozycji, obliczyć poziomy natężenia i iluminacji. Mierząc się z wyzwaniem, jakim było przygotowanie podziemi Archikatedry jako ciągu ekspozycyjnego przy zachowaniu ich pochówkowego charakteru i powagi miejsca, autorzy koncepcji mogli już na wstępie swoich działań zaprezentować wyniki w postaci analitycznej, rozmieszczenie opraw na planie a także podział opraw na sekcje i obwody oświetleniowe, czy wreszcie sterowanie sekcjami opraw a nawet zestawienie obwodów na sceny oświetleniowe. Dzięki funduszom unijnym po raz pierwszy infrastruktura Archikatedry może się wzbogacić o wysoce profesjonalne systemy oświetleniowe objęte całościowym sterowaniem. W projekcie architektonicznym aranżacji krypt i oświetlenia , pomieszczenia zostały podzielone na 6 części.

W każdej z sześciu tablic wraz z zabezpieczeniami znajdują się wyrobniki czterokanałowe. Sterują one w danej części oświetleniem: komunikacyjnym ( schody, korytarze, wybrane pomieszczenia ) podświetlenia ścian ( za sarkofagami, we wnękach pochówkowych), ekspozycyjnym ( sarkofagi , epitafia, popiersia), oświetlenie awaryjne (drogi ewakuacyjne, oświetlenie awaryjne pomieszczeń).

Na przykład w segmencie „ścieżka turystyczna” oświetlenie włączone jest w każdej części, uwzględniając oświetlenie komunikacyjne, podświetlenie ścian ( otoczenie sarkofagów), a także oświetlenie ekspozycyjne. Przewidziano także oświetlenie awaryjne : oprawy z piktogramami świecą , oprawy awaryjne praca ciemna.

Z kolei w części „oświetlenie okazjonalne” oświetlenie włączone jest w następujących częściach: oświetleniu komunikacyjnym, oświetleniu ścian  (w otoczeniu sarkofagów) W przypadku oświetlenia komunikacyjnego- podświetlenie schodów, korytarzy, oświetlenie niektórych pomieszczeń, zastosowano listwy LED, zamontowane poniżej cokołu przy podłodze, oraz w podstopnicy schodów. Dzięki temu, że źródła światła przysłonięte są kloszem -listwą matową, nie widać punktowych, pojedynczych ledów, światło jest rozproszone, a dodatkowym niebagatelnym walorem takiego rozwiązania jest koszt eksploatacyjny, znacznie niższy niż w przypadku tradycyjnego oświetlenia czy oświetlenia halogenowego.

W przypadku oświetlenia ekspozycyjnego – a więc oświetlenia sarkofagów, epitafiów, tablic, napisów, kwiatów, zastosowano oprawy typu projektor na źródła LED, o odpowiedniej optyce oraz – co najistotniejsze z punktu widzenia ekspozycji - z możliwością indywidualnego ściemniania – stosowne pokrętło ściemniające zlokalizowane jest w każdej oprawie. Pozwala to na regulację natężenia oświetlenia dla każdego obiektu oświetlanego i kreowania nastroju wnętrza – w zależności od końcowego projektu wystawienniczego. Oprawy montowane są do szyn , lub do rozety bezpośrednio do sufitu, tak by były widoczne płaszczyzny oświetlane, a nie płaszczyzny świecące. Same zaś oprawy mają odpowiednią optykę asymetryczną oraz - przesłonę antyolśnieniową.

Oznaczone obwody grup opraw są sterowane  i tworzą konfigurację sceny świetlnej. Uruchomienie sterowania oświetlenia nastąpi po wcześniejszym zaprogramowaniu programem ETS urządzeń sterujących. Ze względu na bezpieczeństwo zwiedzających – zgodnie z wytycznymi opracowania przeciwpożarowego przygotowano także oświetlenie ewakuacyjne i awaryjne. Oprawy oświetlenia awaryjnego są na źródła LED , czas pracy w trybie awaryjnym 3 godziny, praca dwuzadaniowa: oświetlenie awaryjne i nocne/porządkowe.

Samo monitorowanie urządzeń oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego jest realizowane specjalistycznym urządzeniem Test-system, które - odpowiednio zaprogramowane - raz w miesiącu będzie sczytywać dane i rejestrować na nośniku informacji z możliwością późniejszego wydruku.

Dokonano kompleksowej Inwentaryzacji elementów metalowych w podziemiach Archikatedry Warszawskiej Dodatkowo, w kryptach została dokonana inwentaryzacja elementów metalowych przez rzeczoznawcę i przygotowany został plan konserwatorski rewitalizacji elementów metalowych podziemi Archikatedry. W trakcie prac rzeczoznawca przygotował opis i zaproponował dalsze procedury rewitalizacyjne elementów które w trakcie prac zostały poddane systematycznej obróbce: Udało się oczyścić i odnowić zabytkową kratę wejściową. Została wyczyszczona i poddana zabiegom konserwatorskim balustrada usytuowana naprzeciwko wejścia zachodniego Podwójna krata oddzielająca kryptę sekretarza królowej Anny odzyskała swój pierwotny wygląd i została zabezpieczona przed wpływem działań atmosferycznych.

Podobne dziania dotyczyły jeszcze elementów dekoracyjnych podziemi Archikatedry, takich, jak:

1. Krata zwieńczona krzyżem osadzonym na rombie 
2. Krata zamykająca tzw. kryptę gotycką
3. Balustrada przed sarkofagiem Stanisława Witwickiego 
4. Stalowe balustrady przed sarkofagami arcybiskupów Wincentego Popiela i Antoniego Fijałkowskiego 
5. Krata zabezpieczająca wejście do Kaplicy Książęcej
6. Krata wewnętrzna w Kaplicy Książęcej 
7. Mosiężne łańcuchy zawieszone na kamiennych słupkach oddzielające kryptę z sarkofagiem h. Sienkiewicza 
8. Krata zamykająca wejście do krypty prezydenta gabriela Narutowicza 
9. Krata wejściowa od strony zakrystii 
10. Stalowe drzwi prowadzące do kotłowni 
11. Krata z inicjałami IGŻ 
12. Inne elementy wystroju podziemi 
13. Lampy wykonane w technikach metaloplastycznych, kraty i inne.

 

Kraty, łańcuchy, lampy wykonane w technice metaloplastyki przebywały przez całe dziesięciolecia w środowisku niestabilnym jeśli idzie o zawilgocenie i temperaturę zostały narażone na powstanie licznych ognisk korozyjnych pomiędzy elementami stalowym i mosiężnymi, na szczęście nie zauważono wystąpienia korozji elektromechanicznej. Elementy mosiężne balustrady pokryte są tlenkowymi produktami korozji (I faza) w kolorze ciemniejącego miodu. Szczęśliwie dla metaloplastyki te produkty korozji miedzi stanowią też swoistą warstwę ochronną dla mosiądzu.

 Ponieważ w całej Archikatedrze kolory dominujące dla elementów metalowych to głęboka czerń i złoto, niezbędne stało się gruntowne oczyszczenie i zabezpieczenie antykorozyjne powierzchni wszystkich elementów mosiężnych, np. kul oraz usunięcie uszkodzonych powłok malarskich z elementów stalowych i naniesienie nowych powłok, co w konsekwencji pozwoli uzyskać zamierzony efekt zróżnicowania kolorystycznego czerni i złota.

 Już staranne wyczyszczenie powłok metalowych z kurzu, który gromadził się na nich latami, a w związku z pracami konserwatorskimi w podziemiach pokrył je – mimo stosownych zabezpieczeń – równą warstwą, znacznie podniesie estetykę metaloplastyki.

W ramach prac wykonano następującą sekwencję działań: badania wstępne i wykonanie wstępnej dokumentacji stanu zachowania balustrad w czasie przystąpienia do konserwacji, wstępne oczyszczenie powierzchni elementów mosiężnych, usunięcie produktów korozji z powierzchni mosiężnych nietrwale przylegających do podłoża, scalanie kolorystyczne fragmentów odbiegających od całości, stabilizację korozyjną warstwy przypowierzchniowej; zastosowanie BTA, prace zabezpieczające antykorozyjnie powierzchnię mosiężnych łańcuchów, wykonanie dokumentacji konserwatorskiej. W dalszym etapie zostaną podjęte decyzje co do dalszego wykorzystania metalowych, ciężkich lamp w nowej aranżacji podziemi.

PRACE KONSERWATORSKIE NA ZEWNĄTRZ

Ruszył demontaż rusztowań z  elewacji frontowej  i montaż na elewacji dzwonnicy, rozpoczęły się prace remontowe na elewacji dzwonnicy. Po raz pierwszy od wielu miesięcy warszawiacy i turyści odwiedzający stolicę będą mieli okazję obejrzeć efekty prac ekip konserwatorskich. Spod siatek zabezpieczających wyłania się obraz nowej, dopracowanej w każdym szczególe fasady Archikatedry. Już wcześniej, na potrzeby konserwacji obiektu została wykonana dokumentacja fotograficzna wstępna i opisowa określająca stan zachowania elementów architektonicznych frontonu najważniejszej świątyni Warszawy. Po raz pierwszy udało się zająć sygnaturką (glorietą) nad kaplicą kardynała Stefana Wyszyńskiego w Archikatedrze. Ta trój piętrowa konstrukcja przypominającą sygnaturkę, powstała na rzucie ośmioboku foremnego. W czasie intensywnych prac zdemontowano elementy pozłocone oraz wymieniono łączniki stalowe na łączniki wykonane z miedzi lub mosiądzu, powtórzono złocenia, wstępnie oczyszczono powierzchnie okładzin miedzianych (z użyciem wody z detergentem niejonowym), zamontowano elementy dekoracyjne.

W nowej krasie ukazały się tablice z fasady Katedry:

z Emblematem „SOLI DEO”

Tablica „NARóD BEZ DZIEJóW…”

Owalna tablica informująca o statusie świątyni

Tablicą brązową poświęconą Janowi Pawłowi II

Tablicą pamiątkową ku czci Jana Zachwatowicza

Tablica poświęconą Żołnierzom Armii Krajowej

Nie zapomniano fragmencie gąsienicy czołgowej umieszczonej w ścianie świątyni od strony ulicy Dziekania.

 

Zastopowano zaawansowane procesy korozyjne z widocznymi produktami korozji miedzi w kolorze seledynowym świadczące o II fazie korozji. Oczyszczono smugi po spływającej wodzie z rozpuszczonymi lub odspojonymi przez wodę produktami. Powierzchnie tablic zostały oczyszczone zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych.

Konserwatorzy zadbali też o stabilizację korozyjną warstwy przypowierzchniowej poprzez zastosowanie BTA, po raz pierwszy w historii Archikatedry udało się kolorystycznie scalić wszystkie elementy małej architektury, dotychczas znacząco wizualnie odbiegające od otoczenia.

MUZEUM

Trwają intensywne prace adaptacyjne w   budynku Muzeum Archidiecezjalnego.  Kładzione są tynki, prowadzone są prace murarskie; powstają nowe ścianki zaprojektowane pod kątem ekspozycji - na parterze budynku i na pierwszym piętrze, a także powstają  nowe pomieszczenia na poddaszu, które będzie pełnić teraz rolę centrum administracyjnego. Przygotowywane są pokoje Dyrektora muzeum, pokoje pracownicze, pokój socjalny dla muzealników. Wykorzystywana są przestrzenie pod skosami dachu, aby docelowo służyły za dodatkowe schowki magazynowe pierwszej potrzeby. Na skosach dachowych i ściankach działowych, montowane są płyty gipsowo-kartonowe na stelażach aluminiowych. W krótkim czasie sprawnie zostaje zorganizowana przestrzeń strychowa Muzeum; wszystkie pomieszczenia będą dysponować dojściem do światła słonecznego, dzięki oknom połaciowym. Ponieważ Muzeum, to nie tylko wystawiennicza placówka kulturalna ale przede wszystkim budynek użyteczności publicznej trwają prace nad zapewnieniem podstawowego komfortu zwiedzających. Zgodnie z normami, na każdym piętrze znajdować się będą pomieszczenia sanitarne, łatwo dostępne dla osób niepełnosprawnych. Na etapie projektowania merytoryczno-tematycznego trasy muzealnej, uwzględniono swobodę korzystania z toalet, w taki sposób by zachować wyznaczone trasy wycieczkowe i ciągi komunikacyjne. W całym budynku trwają również intensywne prace nad instalacją elektryczną. Trzeba pamiętać, że Muzeum będzie korzystać będzie nie tylko ze specjalistycznego oświetlenia, podkreślającego punktowo detale, tworzącego nastrój, czy kierującego ruchem, ale również wykorzysta techniki multimedialne; rzutniki, ekrany, kioski informacyjne. Wszystkie te potrzeby zostaną uwzględnione dzięki nowej, specjalnej sieci elektrycznej, która powstaje właśnie w tym czasie na Kanonii.

Do znacznego stopnia zaawansowania doszły już prace nad wylewaniem i poziomowaniem posadzek betonowych, które również muszą uwzględniać specyfikę muzeum i stała obecność setek, a może tysięcy zwiedzających, placówkę każdego dnia.